PRZEZIĘBIENIE - PRZYCZYNY, OBJAWY, LECZENIE
Przeziębienie to szereg objawów związanych z łagodnym zapaleniem błony śluzowej nosa, gardła i zatok przynosowych, spowodowanych zakażeniem wirusowym. Infekcja wirusowa u osób dorosłych może występować średnio od 2 do 4 razy w roku, z kolei u dzieci nawet od 8 do 9 razy1.
JAKIE SĄ PRZYCZYNY PRZEZIĘBIENIA?
Za pojawienie się przeziębienia odpowiadają wirusy, najczęściej rynowirusy, koronawirusy, adenowirusy i inne. Do dziś zidentyfikowano ich kilkaset rodzajów, a każdy z nich uaktywnia się i atakuje drogi oddechowe człowieka z różną częstotliwością, zależną od pory roku. W związku z tym, w zależności od pory roku, zmienia się także częstotliwość zachorowań na przeziębienia2.
Warto dodać, że przeziębienie jest spowodowane zakażeniem wirusowym, ale jego objawy są reakcją obronną organizmu i próbą zwalczenia przeziębienia przez układ immunologiczny2.
Przeziębienia najczęściej występują w okresie jesienno-wiosennym. Część hipotez mówi, że przebywamy wtedy częściej w zamkniętych, niewentylowanych pomieszczeniach, co sprzyja przenoszeniu się wirusów. Alternatywna hipoteza mówi, że przyczyną częstych przeziębień we wspomnianym okresie są wahania temperatury, przez co błona śluzowa nosa jest bardziej narażona i mniej odporna na obronę przed zakażeniem wirusami3.
Czynnikami, które dodatkowo obniżają odporność organizmu i zwiększają podatność na infekcje wirusowe są zła dieta, zmęczenie, stres, a także choroby układu krążenia, nowotwory, cukrzyca, otyłość, depresja czy alkoholizm4.
JAK MOŻNA SIĘ ZARAZIĆ WIRUSAMI WYWOŁUJĄCYMI PRZEZIĘBIENIE?
Wirusy wywołujące przeziębienie mogą rozprzestrzeniać się:
- Drogą kropelkową – osoba chora kichając lub kaszląc uwalnia drobne kropelki wydzieliny nosowej zakażone wirusem, a te dostają się do organizmu innej osoby wraz z wdychanym powietrzem.
- Przez kontakt z zakażonymi przedmiotami – wirusy mogą przetrwać na przedmiotach codziennego użytku nawet do kilku godzin. Po dotknięciu zakażonego przedmiotu wirus przeziębienia jest przenoszony z rąk do ust, oczu i nosa. Z tego powodu tak istotna jest odpowiednia higiena rąk, szczególnie w okresie zwiększonej zapadalności na grypę1.
JAKIE SĄ OBJAWY PRZEZIĘBIENIA?
Pierwsze objawy przeziębienia zazwyczaj pojawiają się 1-2 dni po zakażeniu. Jest to najczęściej uczucie rozbicia i ogólnego złego samopoczucia. Niektórzy pacjenci skarżą się w tym czasie na drapanie, pieczenie i uczucie wysuszenia śluzówki nosa, co może być związane z jej infekowaniem przez wirusy.
Objawy po 3-4 dniach osiągają największe nasilenie. Aż 94% przeziębień wiąże się w tych dniach z trudnościami oddechowymi u pacjentów. Infekcja powoduje obrzęk, przekrwienie śluzówek nosa, wodnisty katar. Śluz w nosie jest reakcją obronną przeciwko infekcji. Podrażnienie śluzówki nosa spowodowane infekcją wirusową pobudza z kolei niektóre mięśnie twarzy, szyi i klatki piersiowej powodując odruch kichania5.
Reakcją organizmu na przeziębienie może być także mokry lub suchy kaszel. Przy przeziębieniu może pojawiać się ból gardła lub chrypka, ból głowy lub gorączka4.
Objawy przeziębienia u dzieci są bardzo zbliżone do objawów u dorosłych. Przeziębienie rozpoczyna się ogólnym rozbiciem, któremu może towarzyszyć brak apetytu. Pojawia się cieknący katar, nieżyt nosa, suchy kaszel i ból gardła6.
JAK ZAPOBIEGAĆ PRZEZIĘBIENIU?
Najważniejszym aspektem profilaktyki przeziębienia u osób zdrowych jest higieniczny tryb życia, zbilansowana dieta dostarczająca organizmowi niezbędnych składników odżywczych, witamin i minerałów, które w połączeniu z regularną aktywnością fizyczną oraz odpowiednią ilością snu, pomagają zapewnić równowagę w działaniu układu immunologicznego.
W okresie zwiększonej zapadalności na przeziębienia, warto unikać zatłoczonych miejsc i bliskiego kontaktu z osobami chorymi. Regularne mycie dłoni pomaga uchronić przed przenoszeniem się wirusów podczas dotyku. W tym czasie wskazane jest noszenie odzieży, która zapewni komfort termiczny, chroniąc organizm przed wahaniami temperatury zewnętrznej3.
JAK LECZYĆ PRZEZIĘBIENIE?
Podczas przeziębienia zaleca się pozostanie w domu, odpoczynek i picie odpowiedniej ilości płynów. Objawy złagodzą odpowiednie leki na przeziębienie.4 Ulgę zatkanym górnym drogom oddechowym przyniesie np. fenylefryna, która obkurcza naczynia krwionośne i zmniejsza obrzęk błony śluzowej nosa. Oczyścić dolne drogi oddechowe pomoże gwajafenezyna, która zwiększa wydzielanie płynu w oskrzelach, przez co zmniejsza lepkość wydzieliny i ułatwia odkrztuszanie. Przeciwbólowo i przeciwgorączkowo działa z kolei np. paracetamol.
W aptekach dostępne są leki do stosowania w przeziębieniu, które zwalczają kilka objawów jednocześnie, np.:
Aby złagodzić objawy przeziębienia można użyć zamiennie połączenia olejku eukaliptusowego, terpentyowego, lewomentolu i kamfory racemicznej, dostępnych w leku w formie maści do nacierania klatki piersiowej i pleców - Vicks VapoRub, który umożliwia szybką ulgę.8
UWAGA: Z uwagi na ryzyko wystąpienia interakcji leku Vicks VapoRub nie należy stosować z lekami obniżającymi próg drgawkowy (np. leki antyhistaminowe, leki zwężające naczynia krwionośne, pochodne piperazyny, amylokaina), m.in.: Vicks AntiGrip Complex, Vicks AntiGrip Zatoki i Katar oraz Vicks AntiGrip Max.
Jeśli mimo stosowania leków i wypoczynku w domu objawy przeziębienia nie ustępują lub nasilają się, należy skontaktować się z lekarzem.
1.Mrozińska M, Stopiński M, Mik E, Przeziębienie. Prz. Lek, 2003; 6, 20–27.
2.Chrobak E, Machura E, Wrzask M, Krakowczyk H, Mielczarek M, Przebieg zakażeń RSV u hospitalizowanych niemowląt i małych dzieci, Przegląd Lekarski, 2011; 68/1, 63-67.
3.Ecles R, An Explanation for the Seasonality of Acute Upper Respiratory Tract Viral Infections, Act a Otolaryngol, 2002; 122, 183–191.
4.Mrozińska M, Przeziębienie – profilaktyka, leczenie., Czasopismo Aptekarskie, 2006; 11, 42-44.
5.Witek TJ, Ramsey DL, Carr AN, Rikker DK, The natural history of community-acquired common colds symptoms assessed over 4-years, Rhinology, 2015; 81-88.
6.Trollous E, Baird L, Jayawardena S, Common cold symptoms in children: results of an Internet-based surveillance program, J Med Internet Res, June 2014, 19;16(6):e144.
7.Maksymalna zawartość paracetamolu (1000mg) w jednej dawce dozwolona na polskim rynku dla produktów leczniczych dostępnych bez przepisu lekarza (OTC).
8.Istnieje teoretycznie ryzyko wystąpienia interakcji przy jednoczesnym stosowaniu kamfory z innymi lekami obniżającymi próg drgawkowy (np. leki antyhistaminowe, leki zwężające naczynia krwionośne, pochodne piperazyny, amylokaina).